کشورهای صادر کننده زعفران کدامند

زعفران یکی از گران ترین و با ارزش ترین ادویه های دنیا است. علاوه بر مصرف غذایی ، از این کالای با ارزش در صنایع داروسازی استفاده زیادی می کنند. این محصول یکی از فراگیرترین بازارهای خرید و فروش در دنیا را به خود اختصاص داده است. به طوری که تجارت زعفران، یکی از به صرفه ترین و پر سود ترین تجارت های جهانی برای کشور های صادر کننده زعفران محسوب می شود.

از این رو علاوه بر کشورهایی که از گذشته به کاشت زعفران می‌پرداختند، امروزه بسیاری از کشورها در جای جای دنیا اقدام به کشت زعفران کرده تا بتوانند در بازار جهانی خود را به عنوان صادر کننده زعفران مطرح کرده و به تجارتی پرسود برسند. در این میان ایران به عنوان بزرگترین کشور تولید کننده زعفران شناخته می شود.

عوامل موثر بر کیفیت زعفران

کشت زعفران در مناطق سردسیر بهترین عملکرد را داشته و با کیفیت بالا تولید می شود. این موضوع یکی از اصلی ترین دلایل تمایز زعفران مرغوب از زعفران نامرغوب محسوب می‌شود. هرچه منطقه سردسیر تر باشد، کیفیت زعفران تولید شده بالاتر خواهد بود.

زعفران در مناطق سردسیر و در هوای سرد مقاومت بالایی داشته و پیاز آن تا دمای منفی 40 درجه سانتی گراد قدرت رشد دارد. از آن جایی که زعفران نسبت به دیگر محصولات کشاورزی به آب کمتری نیاز دارد، کشت آن برای مناطق خشک و کم آب مناسب است. ایران به عنوان بزرگترین کشور تولید کننده و صادر کننده زعفران بیشترین هماهنگی را با آب و هوای مورد نیاز برای کشت زعفران دارد.

در ادامه‌ی روند تولید و آماده سازی زعفران، در صورتی که پس از برداشت در نگهداری آن دقت شود، می توان زعفران با کیفیت بالا را به بازار عرضه کرد.

علاوه بر شرایط آب و هوایی و خاک غنی ایران، با توجه به اینکه از گذشته در نگهداری از زعفران بعد از برداشت دقت زیادی صورت می گیرد، زعفران ایران یکی از باکیفیت ترین زعفران های دنیا محسوب می شود.

زعفران پس از جداسازی و خشک شدن در فضای مناسب باید دور از نور و رطوبت و در جام شیشه ای نگهداری شود. در صورت عدم رعایت نکات لازم اسانس آن کمتر شده و طعم و مزه خود را از دست می دهد. در نتیجه مرغوبیت، کیفیت و عیار آن کاهش پیدا می کند.

باید این نکته را دانست که زعفران خشک با کیفیت، عطر زیادی ندارد. اما پس از مرطوب شدن مجدداً عطر بسیار زیادی از آن منتشر شده و طعم بسیار خوبی می‌دهد. کشور های صادر کننده زعفران با رعایت اصول تهیه و نگهداری زعفران می توانند کیفیت زعفران را حفظ کنند. در نتیجه به عنوان تولید کننده و صادر کننده زعفران مرغوب در دنیا شناخته می‌شوند.

حجم تولید زعفران در جهان

در سال 2018 چیزی حدود 105 تن زعفران ایران تولید و صادر شده است. این میزان در مقایسه با سال های گذشته 40 درصد رشد داشته است. در حال حاضر ایران نخستین و بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان است.

سهم ایران در بازار جهانی 44 درصد در بین کل تولید کنندگان زعفران در دنیاست. 105 تن زعفران، تنها میزان صادرات زعفران ایران را بیان می‌کند و مصرف داخلی زعفران در این آمار بیان نشده است. بنابراین حجم زعفران تولید شده در کشور بسیار بالاتر از این میزان بوده است.

باید توجه داشت ایران به عنوان اولین کشور تولید کننده زعفران هنوز از همه ظرفیت زراعی خود برای کشت زعفران استفاده نکرده است. چرا که متاسفانه تولید زعفران در ایران هنوز سازمان دهی نشده است. لذا با برنامه ریزی و همراهی با کشاورزان می توان از تولید این محصول با کیفیت درآمد بسیار بالاتری در بازار جهانی کسب کرد.

رتبه بندی کشورها در تولید زعفران

ایران و اسپانیا از جمله کشورهایی هستند که از گذشته فرهنگ تولید و مصرف زعفران در آنها وجود داشته و جزء اولین و قدیمی ترین کشورهای صادر کننده زعفران در دنیا هستند. در ادامه به بررسی کشور های تولید کننده زعفران ، از جمله این دو کشور خواهیم پرداخت.

1. #رتبه اول: برای زعفران ایران

   طبق گفته معاون وزارت کشاورزی کشور، ایران سهمی معادل 92-95 درصد کل تولید زعفران جهان را در اختیار دارد. البته بخش عمده‌ای از تولید آن ثبت جهانی نمی‌شود. مانند مصارف داخلی که در آمار جهانی نیست. پیش بینی ها برای سال 2020 حدود 500 تن صادرات زعفران در ایران است.

   در شکل زیر وضعیت صادرات ایران در سال ۲۰۱۷ را مشاهده می‌کنید:

   

   شواهد نشان می‌دهد که این آمار رو به کاهش است. چرا که بر اساس آمار سال ۲۰۱۸، سهم ایران در بازار جهانی زعفران 36.7 درصد بود که ارزش آن چیزی حدود 101.32 میلیون دلار است. این امر نشان دهنده بیش از ۱۰٪ افت نسبت به سال گذشته است. در شکل زیر می‌توانید آمار صادرات زعفران ایران در سال ۲۰۱۸ را مشاهده کنید:

   

   از سال ۲۰۱۸ به بعد چیزی در حدود ۲۴ استان به تولید زعفران مشغول می باشند و نزدیک به 124 هزار هکتار از اراضی کشور به این کار اختصاص داده شده است.

   شهرهای بیرجند، قائن، فردوس در استان خراسان جنوبی، گناباد و تربت حیدریه در خراسان رضوی و استان های خراسان شمالی، اصفهان، کرمان، فارس و یزد وضعیت مناسبی برای تولید زعفران دارند و محصول با کیفیتی تولید می‌کنند.

   در سال های اخیر شهرهای جنوبی و غربی کشور نیز به کشت ‌زعفران روی آورده و توانسته‌اند با استفاده از روش های نوین کشاورزی و کشت گلخانه ای و استفاده از پیاز های اصلاح شده، زعفران با کیفیت تولید کنند.

   زعفران ایران به کدام کشور‌ها صادر می‌شود؟

   اسپانیا خریدار ۵۰٪ زعفران ایران

   ایران به عنوان بزرگترین کشور تولید کننده و صادر کننده زعفران، سالانه 587 میلیون دلار تولید دارد که حدود 50 درصد آن به کشور اسپانیا فروخته می‌شود. زعفران اسپانیا همانند زعفران ایران از کیفیت بالایی برخوردار است، اما حجم تولید زعفران اسپانیا در مقابل میزان واردات آن، قابل توجه نیست.

   هنگ کنگ ۱۶٪
   بعد از اسپانیا، هنگ‌کنگ با وارد کردن 96 میلیون دلار در رتبه دوم قرار دارد.

   امارات ۱۵٪
   کشور امارات با وارد کردن 89 میلیون دلار در رتبه سوم واردات زعفران ایران قرار دارند.

   باقی کشورها ۱۹٪
   ایران در سال 96 چیزی حدود 400 تن زعفران به 60 کشور دنیا صادر کرده است. کشورهای برجسته پس از کشور اسپانیا و هنگ کنگ و امارات کشورهای افغانستان، چین، ایتالیا، قطر، آلمان، فرانسه، کویت، گرجستان، تایوان، هلند، بحرین، عمان،  استرالیا، ژاپن، انگلستان، مراکش، سوئیس، بلژیک، کانادا، سنگاپور، هند، مجارستان، ترکیه، مالزی، عراق، پاکستان، افریقای جنوبی، لهستان، فیلیپین، یونان و اتریش هستند.

    

   ارزش دلاری	ارزش ریال	وزن	کشور	رتبه
   325,649,983	11,311,227,362,999	235,903.00	اسپانیا	1
   96,478,726	3,359,962,393,790	63,909.00	هنگ کنگ	2
   89,471,139	3,091,822,941,671	61,668.00	امارات	3
   22,748,350	789,119,337,089	14,551.00	افغانستان	4
   12,128,760	410,845,110,449	7,810.00	چین	5

2. #رتبه دوم: زعفران اسپانیا

   در رده‌ بندی جهانی بعد از ایران، اسپانیا بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان است. دانشگاه های کشور اسپانیا بر روی زعفران تحقیقات بسیار گسترده انجام داده و شرایط مناسب را برای کشت زعفران در نظر گرفته و به کشاورزان اعلام می‌کنند. آب و هوای مناطقی که در اسپانیا به کشت زعفران می پردازند، شبیه به مناطق پر رونق کشت زعفران در ایران مانند قائنات است. میزان تولید سالانه زعفران اسپانیا سالانه 25 تن است. با این حال یکی از کشور های اصلی صادر کننده زعفران در جهان به شمار می‌آید.

   اسپانیا 20.7 درصد از صادرات جهان را با حجم 57.08  میلیون دلار به خود اختصاص داده است. ایالات متحده آمریکا، عربستان سعودی و ایتالیا سه کشوری هستند که جزء اولین مقصد های صادراتی زعفران اسپانیا می‌باشند.

3. #رتبه سوم: زعفران افغانستان

   بر اساس آخرین گزارش ها در سال 2018 میزان 18 تن زعفران از 6200 هکتار از مناطق زیر کشت در افغانستان برداشت شده است. صادرات زعفران به ارزش 58 میلیون دلار برای این کشور بازاری رو به رشد است. این کشور صادر کننده زعفران ، حجم قابل توجهی از زعفران خود را  به هند، عربستان سعودی، فرانسه، امارات، ایالات متحده آمریکا و ترکیه ارسال می‌کند.

   افغانستان حدود 65.7% درصد از زعفران خود را از ایران وارد می کند. همواره زعفران ایران در همه کشور ها حرف اول را می زند. کیفیت زعفران افغانستان به جهت شباهت آب و هوایی با زعفران ایران نزدیک است و طرفداران زیادی دارد.

4. #رتبه چهارم: زعفران هند

   در ایالات کشمیر هندوستان بیشتر از 120 هزار خانواده بر روی زعفران کار کرده و کسب درآمد می کنند. در هند، حدود 200 روستا در پنج منطقه ایالت کشمیر به تولید زعفران مشغول شده‌اند. زعفران وارد شده به هند 31.06 میلیون دلار ارزش دارد و 11 درصد از واردات جهانی زعفران را تشکیل می‌دهد. عمده حجم صادراتی زعفران هند به هنگ کنگ ارسال می‌شود.

5. #رتبه پنجم: زعفران یونان

   زمین های مناطق شمال یونان زیر کشت زعفران می‌باشند. این تولید کننده زعفران مجموعا مساحتی در بین 1000 تا 1200 هکتار زیر کشت دارد. زعفران به دست آمده از سطح زیر کشت این کشور، چیزی حدود 8 تن در سال است. یونان صادراتی به ارزش 9.47 میلیون دلار را به خود اختصاص داده است.

   با وجود اینکه اسپانیا اصلی ترین صادر کننده زعفران در اروپاست، یونان نیز توانسته خود را به عنوان یکی از اصلی ترین کشور های صادر کننده زعفران در این قاره مطرح کند. یونان زعفران خود را به کشورهای فرانسه، لهستان، اسپانیا، ایتالیا، سوئیس و آلمان ارسال می کند.

6. #رتبه ششم: زعفران ایتالیا

   در رتبه بعدی تولید زعفران، ایتالیا قرار دارد. ایتالیا سالانه حدود 600 کیلو زعفران تولید می‌کند. این کشور تولید کننده زعفران بیشترین میزان تولید خود را به مصرف داخلی می رساند. کشور ایتالیا بر روی زمین های مراکش سرمایه گذاری کرده و از بزرگترین وارد کنندگان زعفران این کشور محسوب می‌شود.

7. #رتبه هفتم: زعفران مراکش

   در چند سال اخیر بعد از افغانستان دولت مراکش نیز در صف برترین حامیان تولید زعفران در این کشور قرار گرفته است. به طوری که می توان مراکش را یکی از برترین تولید کنندگان زعفران دانست. این کشور بیشتر مناطق کوهستانی خود را زیر کشت زعفران برده است. سطح زیر کشت در مراکش حدود 600 هکتار بوده و 500 خانوار به این کار مشغول هستند. زعفران مراکش نیز از کیفیت بالایی برخوردار است.

8. #رتبه هشتم: زعفران چین

   چین در سال های اخیر به عنوان کشور تولید کننده زعفران وارد بازار جهانی شده است. زعفران از کشورهایی مانند هنگ کنگ، آلمان، افغانستان و پرتغال وارد چین می شود و پس از بسته بندی و برندسازی آن را به کشورهایی همچون عربستان سعودی، ایتالیا، انگلیس و هنگ‌کنگ صادر می کنند. این کشور در حال حاضر با سرمایه‌گذاری بر روی کشت گلخانه ای زعفران، خود را به بالای لیست کشور های تولید کننده و صادر کننده زعفران رسانده است.

جمع بندی

همانطور که اشاره شد کشور های زیادی تلاش دارند تا سهمی از بازار جهانی زعفران به دست آورند و خود را به عنوان صادر کننده زعفران مطرح کنند. از این رو رقابت روز به روز در این تجارت پرسود دشوارتر می شود. از این رو لازم است ایران برای حفظ جایگاه خود اقداماتی انجام دهد. یکی از مواردی که در این امر حائز اهمیت است، حفظ کیفیت زعفران در فرآیند انتقال است. بسته بندی زعفران در این راستا عاملی کلیدی است. عاملی که علاوه بر حفظ کیفیت زعفران، ارزش افزوده بالایی برای کشور ایجاد می کند. این امر همچنین کمک خواهد کرد نام ایران بیش از پیش در بازار جهانی و در میان مصرف کنندگان زعفران شناخته شود.