زعفران یا طلای سرخ، ادویه‌ای معطر و گران قیمت است که اغلب در کشور های ایران، اسپانیا و هند تولید می شود. در میان تمامی مناطقی که در این کشورها به کاشت و برداشت گل های این ادویه سرخ رنگ مشغول هستند، مناطق جامو و کشمیر شهرت بسیار زیادی دارند. در حقیقت منطقه کشمیر در هند تولید حدودا 80 درصد از زعفران این کشور را در اختیار دارد که اغلب آن به کشور های دیگر صادر می شود. تا جایی که آن را بعنوان گران قیمت ترین زعفران به جهان معرفی کرده‌اند. درباره زعفران کشمیر چه می دانید؟ امروز برخی در جهان و حتی کشورمان ادعا می کنند که کیفیت زعفران کشمیر بالاتر از کیفیت زعفران ایران است. ما در این مقاله به بررسی زعفران کشمیر خواهیم پرداخت و بررسی می کنیم که این ادعا اساسا درست است یا خیر؟
برداشت زعفران در کشمیر
فصل پاییز فصل برداشت زعفران است. پامپوره (Pampore) در کشمیر جاییست که با نام «شهر زعفران» شناخته شده است. با وارد شدن به این فصل، صدها مرد و زن و حتی بچه را در این منطقه خواهید یافت که در حال برداشت گل های زعفران، که زمین را فرش کرده اند، هستند. پس از اینکه صدها هکتار زمین پر از گل های بنفش رنگ زعفران برداشت شدند، اغلب زن ها برای جدا کردن رشته های زعفران از درون گل آن مشغول به کار می شوند. برای هر نیم کیلوگرم زعفران به بیش از 75.000 گل زعفران نیاز است.
پس از اینکه رشته های زعفران از داخل گل هایش جدا شد داخل یک اتاق که نوری به آن وارد نمی شود قرار می گیرند تا خشک شوند. نور مستقیم خورشید به روی رنگ زعفران تاثیر می گذارد و طی این پروسه از رنگ پریدگی آن جلوگیری می شود.
شاید این روند تولید بتواند تا حد زیادی قیمت بالای این ادویه سرخ و خوش عطر را تایید کند. چرا که هر یک کیلوگرم زعفران خشک آماده شده پس از این برداشت با قیمتی حدود 180 هزار روپیه (یا قیمت تقریبی 2950 دلار یا 1800 یورو) به فروش می رسد.
برداشت زعفران در منطقه کشمیر همانند یک فستیوال مهم است. به طوری که گاها گردشگران برای بازدید از برداشت زعفران کشمیر در زمان مشخصی به این منطقه سفر می کنند. در زمان برداشت زعفران کشمیر، زنان به آواز خواندن می پردازند و مردان پیر منطقه برای کودکان داستان هایی را درباره این کشتزارها از گذشته تا امروز بازگو می کنند. در حقیقت، برداشت زعفران در کشمیر فقط یک اتفاق مهم اقتصادی محسوب نمی شود؛ بلکه جنبه سنتی و فرهنگی هم دارد و شور و هیجان بسیاری با آن همراه است.
زعفران کشمیر گران ترین زعفران جهان است؟
زعفران این منطقه را به عنوان گران ترین زعفران جهان می شناسند که یکی از اصلی ترین دلایل آن کیفیت بالای این زعفران است. کیفیت زعفران کشمیر از عطر آن مشخص است؛
در برخی ادعا ها اینطو رمطرح شده است که این نوع زعفران از سایر زعفران های کشت شده در کشورهایی نظیر ایران و اسپانیا عطر بیشتری دارد.
اما یک نکته دیگری که ادعا می شود این است که این زعفران رنگ سرخ تری داره و کمی تیره تر است. رنگ سرخ زعفران از کروسین موجود در آن نشات می گیرد.
کروسین چیست؟
کروسین در حقیقت یک ترکیب شیمیایی در گل زعفران است که رنگ سرخ این ادویه را ایجاد می کند. علاوه بر اینها، هر چه میزان کروسین زعفران بالاتر باشد، نه تنها رنگ تیره تری دارد بلکه خاصیت درمانی آن نیز بیشتر است و در نهایت کیفیت بالاتری نیز دارد.
در برخی منابع اعلام شده است که میزان کروسین زعفران کشمیر 8.72 درصد است که در قیاس با کروسین زعفران ایرانی که 6.82 درصد است، مقدار بسیار بالاتری دارد. امری که به نظر می رسد بر خلاف باور جهانی است.
زعفران کشمیر دارای برچسب GI یا نشان جغرافیایی است. این بدین معناست که محصولات این منطقه با این نشان به بازار عرضه می شوند که به نوعی برتری و خاص بودنشان را در بازار های جهانی نشان می دهد. علاوه بر این، نشان GI مشخص می کند زعفران این منطقه فقط در مناطق ذکر شده قابل کشت است و در هیچ کشور دیگری زعفران با این کیفیت و خصوصیت کشت نمی شود. بعلاوه، این برچسب تاییدیه ای بر اصل بودن این کالا است؛ چرا که فقط تولید کنندگان واقعی کشمیر می توانند چنین برچسبی به روی محصولاتشان بزنند.
زمین های کشت زعفران در کشمیر بیش از 500 سال قدمت دارند که این مساله نیز میزان حاصلخیز بودن خاک و مناسب بودن آب و هوای این کشتزار ها را نشان می دهد. با وجود قیمت بالا، بسیاری از برندهای زعفران هندی ، زعفران این منطقه را در بازارهای داخلی و خارجی عرضه می کنند.
ادعای با کیفیت ترین زعفران جهان
در سالهای اخیر، برخی کشمیری ها مدعی شده اند که برخی تجار، با وارد کردن زعفران ایران (به دلیل قیمت پایین تر ناشی از تحریم و اختلاف ارز) اقدام به فروش زعفران ایرانی به جای زعفران کشمیر می کنند. این امر دو نکته را ثابت می کند:
-
-
- زعفران ایران به قدری با کیفیت است که بر فرض صحت این سخن که زعفران کشمیر با کیفیت تر از زعفران ایران است، جایگزین مناسبی برای ارائه به بازار است.
- گرانی زعفران در بازار دلیل بر کیفیت مطلوب آن نیست. چرا که زعفران ایران به دلایلی که ذکر شد به علاوه نقش دلالان ارزان تر به بازار عرضه می شود.
-
بررسی های آزمایشگاهی نشان می دهد که امروز با کیفیت ترین زعفران جهان با کروسین ۲۰۰ تا ۳۰۰ در ایران بعمل می آید. این در حالی است که زعفران افغانستان با وجود کشت در خاکی غنی تنها توانسته به کیفیت ۲۰۰ در کروسین برسد. بعد از اینها است که زعفران هند با نمره ۱۲۰ تا ۱۳۰ در بازار حضور دارد.
جای سوال دارد که چرا حتی برخی رسانه های داخلی نیز مدعی این هستند که با کیفیت ترین زعفران تولیدی متعلق به کشمیر است؟
زعفران کشمیر ، محصولی با درآمد بالا اما پردردسر
اگرچه زعفران کشمیر شهرت بالایی دارد و مهم ترین منبع درآمد مردمان روستانشین منطقه کشمیر است، اما دردسرهایی نیز به دنبال دارد. شرایط آب و هوایی نامنظم منطقه موجب شده تا از سال 2000 بازدهی این منطقه کاهش یابد.
نبود امکانات مورد نیاز کشاورزی و آبیاری در این منطقه یکی از دلایل اصلی این رکود بوده است. زمین های کشت زعفران تا ماه اکتبر ساکن هستند تا بالاخره سر از خاک بیرون آورده و جوانه می زنند.
بارش باران در این فصل برای گل ها بسیار مهم است و خشکسالی موجب شده تا تخریب هایی در زمین های کشاورزی زعفران به وجود بیاید. در حالیکه زمین های کشت زعفران در سال 1996 در این منطقه 5707 هکتار بودند، شش سال بعد در سال 2002 به 2710 هکتار رسیدند.
به طور متوسط، هر هکتار زمین می تواند بین نیم کیلو تا دو کیلوگرم زعفران تولید کند و این میزان از هدر رفتن فضای اختصاص یافته به کاشت زعفران، آسیب بسیاری به این صنعت در این منطقه می زند. هرچند از سال 2010 برنامه هایی برای احیاء این زمین های از دست رفته ترتیب داده شد و باید دید تا چه زمانی بهترین نتیجه از آن حاصل خواهد شد.
جمع بندی
با وجود اینکه زعفران ایرانی بیشترین صادرات جهان را که حدود 70 درصد صادرات کل زعفران در جهان می‌باشد، به خود اختصاص داده است، اما برخی ادعا می کنند که زعفران کشمیر باکیفیت ترین و گران ترین زعفران در بازار های جهانی است. اما بررسی های آزمایشگاهی بر مبنای استاندارد ISO 3632 نشان میدهد که همچنان ایران با کیفیت ترین زعفران را در بین برندهای زعفران دنیا ارائه می کند.
